Sastra Betawi Era Corona

by
Jaya Suprana

DARI sekian banyak mahakarya Leo Tolstoi. Saya merasa lebih tertarik kepada “Duapuluhtiga Dongeng” ketimbang “Vojna i Mir” (Perang dan Damai) nya Leo Tolstoi. Pada duapuluhtiga dongeng Leo Tolstoi saya menemukan sukma folklore Russia mau pun inti makna pemikiran Leo Tolstoi yang mengutamakan kemanusiaan di atas segala-galanya.

Saya juga menemukan kesejajaran sukma kebudayaan rakyat pada Leo Tolstoi di Moskow dengan Seno Gumira di Jakarta. Saya tertarik pada karya-karya sastra Seno Gumira yang ditulis dalam bahasa rakyat Betawi milenial.

Satu di antaranya berjudul “Orang Kecik” yang demi tidak kehilangan nyawa estetika aslinya saya tidak berani terjemahkan. Maka saya copas saja sebagai berikut :

Sukab

Sukab mingsih ajé ndekem di warung. Bener udé sebulan lebi Si Babé nggak jualan, tapinyé Yati tetep anterin Sukab ransum naèk motor bèbèk. Bakal buké puasé sekalian sahur. Itung-itung upah jagain warung kali’, pikir Sukab, walow terus nyesel punyak pikiran kayak gitu, tau Mang Ayat alih-alih dagang nggak perné-pernényé mikirin untung rugi kalow nulungin temen.

Itu musabab Sukab saben-saben nyebut alhamdullilé dalem ati, tauin dirinyé kegolong beruntung jadi manusiah. Jaman lagi susyé-susyényé begini, mané adé makanan dateng sendiri kayak gini. Kalow Yati dateng paké masker, Sukab cumak bukak jendela gedhèknyé warung nyang nutup dari atas, cagakin paké kayu, trus mundur jau-jau ampé nabrak dinding atunya lagéh. “Émang énté paké masker 24 jem Kab?”

“Kagaklahyaw! Emang gué orang bégo, kagak ada orang trus keasyikeun paké masker? Kalow énté dateng ajé ané paké,” katé Sukab, “ngomong-ngomong napé kagak bawa beras ajé sih? Pan nggak usyé repot-repot nganter rantang, kayak ané nyang langganan ajé. Masak sendiri kan asyék … Ané bisé masak juga lhoh! Bukan Si Babé ajé!”

Bukannyé ngejawab Yati cibirin ajé bibirnyé nyang méré bebèngès. “Lagunyé …” Katényé bari nggeblas di jalan nyang suepiiii ….

Dengen ilangnyé Yati, ngedadak kosong begicu ngedrop jugak atinyé Sukab. Jadi bisé ngerasain ngeresnyé orang-orang nyang mau mudik, tapinyé ditolak-tolakin di jalan, kayak nyang dianggep punyé rumé ajé di Jakarta.

Pulisi-pulisi nyang kumisnyé kumpul sisi ntu apé nggak tau yé, kalow kebanyakan pekerjé kasar bemodal cangkul amé pengki ntu sebenernyé ya kayak gelandangan ajé di Jakarté.

Tidurnyé serbé nèbèng dari bèdèng ke bèdèng, èn padé mau pulang bukannyé mau mudik Hari Rayé ajé, tapi émang kagak gablek pisan.

Bukan salah pulisinya jugalah, orang kecik ini mau digimana-gimanain jugak, mau nurutin peraturannyah pigimanah? Suru di rumé ajé, kalow orang-orang nyang nggak punyé rumé trus pegimane?

Nyang punyé rumé jugé maleslah, ditèbèngin nggak jelas ampé kapan. Suru indekos? Émangnyé mahasiswa? Kumpul-kumpul dah di depan kios rokok, di warung yang nggak ngerti mangsudnyé dilarang kumpul, bari cengèngèsan main kartu …

Gare-gare si Kopid

Nyang Sukab kagak ngerti, nyang padé diberitain udé dipanggil Tuhan kok kayaknyé nggak adé orang kecik yé? Dokter-dokter nyang gugur amé suster sih udé pastilah, nyang laèn-laèn kayaknya golongan orang punya rumah semué.

Menteri sakit diberitain, profesor meninggal diberitain, lha tukang becaknyé mané? Tukang obat, sopir taksi, kernèt mikrolèt, pedagang kaki lima, penjual asongan, pengamèn, mané? Apé nggak adé nyang léwatnyé di rumah sakit?

Apé nyang kumpul-kumpul di depan gang bari main gitar kagak adé nyang kenak samberan Si Kopid?

Sukab mikir-mikir, kalow nyang kecatet nancep ke akhiratnyé mulaiin dari rumésakit, pegimané nyang koit kagak jelas juntrungannyé, malahan kagak jelas sakitnyé sakit apé, pédéhél sabetoelnyah emang garé-garé Si Kopid?

Gitu deh, bari bersi-bersi warung nyang udé bersi banget antihama èn disinfektan pol, Sukab keinget temen-temennya nyang saben ari nongkrong dibawényé jembatan layang, nungguin truk kosong bakal angkutin ke proyèk-proyèk bangunan.

Proyèk-proyèk seneng banget paké tenaga kasar nyang murah-murah, tukang-tukang gali tané nyang pacul ame pengkinyé ajé bawé kendiri. Padé ke mané ntu orang-orang yé? Ntu orang-orang nyang kerabatnyé tinggal di kampung, tapi di Jakarta jugak nggak idup kendiri.

Di mané-mané mesti kumpul, ngomong-ngomong, èn kalau ngomong-ngomong musti deket, nggak jauh-jauhan. Mana bisé ngerti kalow ngobrol musti jauh-jauhan ampé dua meter, paké masker lagi! Rumah pétak disewa ramé-ramé, biasanyé cumak dipaké tidur di tiker, dèmpèt-dèmpèt nggak adè ruang kosong.

Mau jauh-jauhan ampé ke mane? Di rumé ajé? Yo-i! Nyang kayak gitu bener-bener mesti kuat doanyé, minté selamet amé nyang Kuasé. Pondok Ranji, Jumat, 1 Mei 2020. 14:03.

*Jaya Suprana* – (Penulis adalah pembelajar kebudayaan rakyat)

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *